جایگاه حفظ در روایات-قسمت اول

 

بسم الله الرحمن الرحیم

چرا قرآن را حفظ کنیم ؟

جایگاه حفظ قرآن کریم در روایات معصومین علیهم السلام (قسمت اول)

پس از قرآن کریم، مهم‌ترین منبعی که برای شناخت فرهنگ اسلامی به آن مراجعه می‌شود، گفتار، رفتار و تقریر معصومان علیهم السلام است. چرا که آنان به عنوان معلمان و مفسران قرآن کریم از سوی خدای تعالی، عهده‌دار هدایت و راهبری بشریتند. با بررسی فرمایشات نورانی این عزیزان در می‌یابیم که ایشان در ضمن سخنان فراوانی که در این باره بیان فرموده‌اند، اقدام به تدوین یک نظام جامع برای تشویق، ترغیب و هدایت جامعه‌ی اسلامی به انس با قرآن از طریق حفظ آن، نموده‌اند.

با توجه به این که در مجامع کامل روایی، باب یا ابوابی به حفظ و حافظان قرآن اختصاص یافته است، بیان تمام روایات این موضوع ضرورتی ندارد؛ از همین رو برای رعایت اختصار، در این نوشتار و نوشتار­های آتی فقط به بیان اجمالی و فهرست گونه‌ی این روایات در شش دسته، بسنده می­ نماییم.

دسته‌ی یکم: توصیه نسبت به حفظ قرآن

با بررسی تاریخ و روایات وارده از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و ائمه علیهم السلام به روایاتی بر می‌خوریم که آنان اصحاب و یاران خویش را به صورت‌های گوناگون به حفظ قرآن کریم توصیه فرموده‌اند. ناگفته پیداست که تشویق به یک امر، نشانگر مطلوبیت و اهمیت آن در نظر مردان پاک الهی است.

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله به یاران و اصحاب خویش توصیه می‌فرمود: «قرآن را بخوانید و آن را به خاطر سپارید، چرا که خداوند قلبی که قرآن را در خود جای داده است، عذاب نمی‌کند».[١]

این امر تا بدان جا مورد توجه و عنایت حضرت بود که درباره‌ی افراد بی‌بهره‌ی از حفظ قرآن این گونه سخن می‌راندند: «کسی که در اندرونش چیزی از قرآن نیست، همانند خانه‌ای ویران است».[٢]

ادامه دارد …

---

١. «إِقرَءُوا القُرآنَ وَاستَظهِروهُ فَإِنَّ اللهَ لا یُعَذِّبُ قَلباً وَعَی القُرآنَ»؛ مستدرک‌الوسائل ج ۴، ص ٢۴۵، بابُ استِحبابِ حِفظِ القُرآنِ و تَحَمُّلِ المَشَقَّةِ فی تَعَلُّمِهِ وَ حِفظِهِ.

٢. «إِنَّ الَّذی لَیسَ فی جَوفِهِ شَیءٌ مِنَ القُرآنِ کَالبَیتِ الخَرِبِ»؛ میزان‌الحکمة، ج ١٠، ص ۴٨١۶، ح ١۶۴٧۴.

 

جایگاه حفظ در آیات قرآن-قسمت سوم

چرا قرآن را حفظ کنیم ؟


در مطالب گذشته آیات ٣۴ سوره‌ی احزاب و ١٧ سوره‌ی قمر را بررسی کردیم، آیه‌ی نورانی دیگر که شایسته است مورد بحث قرار گیرد، آیه‌ی ۴٩ سوره‌ی عنکبوت است.

«بَل هُوَ آیاتٌ بیِّناتٌ فی صُدورِ الَّذینَ اوتوا العِلمَ …»

در آیه‌ی پیشین (آیه‌ی ۴٨ سوره‌ی عنکبوت)، خدای متعال خطاب به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «پیش از این که قرآن را بر تو نازل کنیم، نه کتابی می‌خواندی و نه می‌نوشتی؛ که اگر این گونه بود، موجب تردید کوردلان می‌شد». پس از آن در آیه‌ی بعد، تأکید می‌فرماید: «بلکه این قرآن آیات روشنی است، در سینه‌های کسانی که به آنها علم [الهی] داده شده و هرگز آیات ما را جز ستمکاران انکار نمی‌کنند». «بَل هُوَ آیاتٌ بیِّناتٌ فی صُدورِ الَّذینَ اوتوا العِلمَ وَ ما یَجحَدُ بِآیاتِنا إِلَّا الظّالِمونَ»[١]

در تفاسیر روایی شیعه از جمله «البرهان» مصداق بارز و برجسته‌ی «صاحبان علم» که قرآن در سینه‌های آنان جای گرفته را «ائمه» که جانشینان بر حق پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله هستند، معرفی می‌نماید. این امر به خوبی دلالت بر ارزشمندی حفظ و از بر داشتن قرآن به عنوان مقدمه‌ی انس و عمل، می‌کند. چرا که یکی از خصوصیات امامان معصوم علیهم السلام که محبوب‌ترین آفریده‌های خدا پس از نبی مکرم اویند، حفظ آیات الهی می‌باشد. از همین رو شایسته است، شیعیان و پیروان راستین آنان نیز به ایشان تأسی کرده و در حفظ، انس، تدبر و عمل به قرآن بکوشند.

جایگاه حفظ قرآن کریم در آیات قرآن -قسمت دوم

در مطلب گذشته آیه‌ی ٣۴ سوره‌ی احزاب را بررسی کردیم، دومین آیه‌ی مورد بحث، آیه‌ی

«وَ لَقَد یَسَّرنا القُرآن للذِّکرِ فَهَل مِن مُدَّکِرٍ»[١]

است که چند بار در سوره‌ی قمر تکرار شده است و معنی آن این است که «به راستی ما قرآن را برای تذکر و پندآموزی، آسان و قابل فهم کردیم، پس آیا پندگیرنده‌ای هست؟».

با توجه به تفسیری که در آیه‌ی مطلب قبل، از واژه‌ی «ذکر» ارائه گشت در این جا نیز مفسران بزرگی چون مرحوم طبرسی – مؤلف تفسیر مجمع‌البیان – بر این باور است که مراد از آسان سازی قرآن برای ذکر، این است که آن را برای حفظ و قرائت آسان نمودیم تا همه‌ی آیات آن قابلیت از بر خواندن را داشته باشد؛[٢] پس آیا کسی هست که در این زمینه از قرآن بهره گیرد.

جایگاه حفظ در آیات قرآن-قسمت اول

چرا قرآن را حفظ کنیم ؟

جایگاه حفظ قرآن کریم در آیات قرآن (قسمت اول)

در انجام هر کار نیک، در صورتی که ارزشمندی و قدر و منزلت آن امر بر ما روشن باشد، با انگیزه‌ی والاتر و عزمی راسخ‌تر در راه آن گام برمی‌داریم. حفظ قرآن کریم یکی از بهترین شیوه‌های انس با کلام الهی است که شناخت میزان ارزش و جایگاه آن در فرهنگ اسلامی، یاریگر خوبی برای پیمودن آگاهانه‌ی آن طریق است.

از راه‌های مهم شناخت فرهنگ اسلامی و ارزشمندی امور در دین اسلام، بررسی آن موضوع از دیدگاه قرآن و معصومان علیهم السلام است.